
Khoảng sân trong - những lá phổi xanh
Thông thường, sân trong là khoảng không gian tập trung chính cho
nhiều mục đích khác nhau từ nấu nướng, ăn uống đến vui chơi, giải trí... nhưng
đôi khi nó chỉ có tác dụng như một khoảng thông tầng nhỏ trong nhà, vì vậy
không nhất thiết phải có thảm thực vật đi cùng.
Ngược tìm về “gốc
rễ”
Nhà có kèm sân trong chủ yếu phổ biến ở các vùng có khí hậu ôn
đới, trong đó sân trong đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện vi khí
hậu, làm mát ngôi nhà trong những ngày thời tiết oi bức. Mặc dù vậy chúng cũng
được bắt gặp ở các vùng có khí hậu khắc nghiệt hơn từ nhiều thế kỷ trước. Được
biết đến sớm nhất là các dạng sân trong ở Iran và Trung Quốc xuất hiện vào
khoảng 3.000 năm trước Công nguyên với sự pha trộn của nhiều chức năng khác
nhau, thậm chí ở một số khu vực chúng còn được xây dựng cho việc giữ các động
vật và gia súc nhỏ. Nhưng phải đến 1.000 năm sau người La Mã mới thật sự mở ra
một bước ngoặt mới trong thiết kế và xây dựng, khi đó, sân trong mới bắt đầu
được chú trọng về mặt công năng lẫn hình thức thẩm mỹ.
“Hít thở” bằng
những ngôn ngữ khác
Được xem như lá phổi trung tâm của mọi ngôi nhà, sân trong của
La Mã cổ đại có hai dạng trước và sau, sân phía trước luôn có một hồ nước hình
chữ nhật tại trung tâm để chứa nước mưa, sân phía sau là vườn cây được bài trí
cẩn thận. Các thiết kế sân trong về sau được áp dụng và phát triển ngày càng đa
dạng từ hai hình thức cơ bản này. Cùng sự nới rộng về diện tích của sân trong,
các thức cột bắt đầu xuất hiện dọc các hàng hiên, bao quanh chu vi của sân, có
ảnh hưởng rất lớn đến cấu trúc của các sân trong châu Âu, đặc biệt là sân trong
của các tu viện nhiều thế kỷ sau đó.
Với dạng sân trong cổ điển của châu Âu, thì bố cục đối xứng qua
một hoặc hai trục được xem như một mô tuýp điển hình. Dạng sân này thường có
kích thước khá lớn, chỉ xuất hiện ở các công trình công cộng, đền đài, trong đó
trung tâm có thể là hồ phun nước, một bồn hoa lớn hay đơn giản chỉ là mảng sân
được lát hoa văn theo phong cách Mosaic. Bao bọc xung quanh khu trung tâm
thường là các luống hoa và cây xanh được cắt tỉa gọn gàng cẩn thận, màu sắc của
các dãy hoa không trộn lẫn mà được sắp xếp theo một ý đồ nhất định. Dọc suốt
chu vi sân là các hàng cột La Mã hay Hy Lạp bố trí dày hoặc thưa thớt tuỳ sở
thích, vừa có tính thẩm mỹ cao vừa có tác dụng tạo đường dẫn cho lối đi ở hàng
hiên. Ngoài ra trong một số công trình ở châu Âu các thức cột còn kết hợp với
cung tròn tạo các mái vòm đầy vẻ uy nghi và cổ kính bao quanh sân. Đôi khi chỉ
cần nhìn vào đặc trưng các thức cột đó mà người ta còn có thể đoán được niên
đại và gốc gác của công trình.
Sân trong cũng là một trong những nét đặc trưng kiến trúc – cảnh
quan của một số nước châu Á. Ở Trung Quốc, nơi luôn đề cao mối quan hệ huyết
thống gia đình, đặc biệt là ở những gia đình yêu chuộng truyền thống, sân trong
như một “đầu mối” tập trung, quần tụ những đơn vị gia cư quy mô nhỏ. Sân trong
được xem là nơi yên tĩnh và rất riêng tư, vì thế có một số nhà bố trí nhiều sân
trong, với những sân ngoài cùng để tiếp khách và sân trong cùng dành riêng cho
gia chủ hay người thân. Ở giữa khoảng sân lát hoa văn truyền thống, rộng rãi và
thoáng đãng, thường xuất hiện bộ bàn ghế đá như là một “điểm hẹn” để người ta
có thể ngồi vừa nhâm nhi tách trà, vừa trò chuyện, hoặc cùng nhau thưởng thức
thú vui tao nhã bên bàn cờ cùng kỳ thủ. Gắn liền với yếu tố mặt nước trong
phong thuỷ, người Trung Quốc cũng chuộng đặt các lu nước hay bồn nước nhỏ tại
khu trung tâm sân trong. Bốn phía có thể là những chậu cây cảnh được gia chủ
chăm sóc cẩn thận, đăt gọn gàng ở những hàng hiên xung quanh, hoặc đơn giản hơn
là những góc sân phủ cây cỏ hay các loại dược liệu được trồng theo sở thích với
hình thức khá tự do.
Trong khi đó, ở Nhật người ta lại quan niệm khoảng sân trong là
một bức tranh nghệ thuật sắp đặt mang trong mình những giá trị đạo đức và nhân
văn sâu sắc. Lúc này, các hàng hiên xung quanh nhẹ nhàng biến thành những vị
trí thưởng thức thiên nhiên đầy ý nhị và tĩnh tại. Một đặc điểm nữa của sân
trong Nhật Bản là diện tích thường khá nhỏ. Ngoại trừ các sân trong của các
công trình mang tính cộng đồng, những sân tại gia chỉ vừa đủ để người nhìn có
thể quan sát và cảm nhận rõ nét toàn bộ quang cảnh như một bức tranh trước mặt
mà không cần phải phóng tầm mắt ra xa. Ở nơi đó, sân trong được các nghệ nhân
biến hoá hình thức với đá, sỏi theo phong cách thiền Karesansui hay bố trí
những mảng cây cảnh, bể nước, đá bước dặm theo hình thức vườn trà Chaniwa. Đặc
biệt các lối đi ở sân trong theo phong cách Nhật Bản chỉ mang hình thức tượng
trưng, hiếm khi được sử dụng trừ khi đó là các nghi thức bắt buộc. Như ở vườn
trà Chaniwa, trước khi bước vào trà thất mới phải đi qua các phiến đá bước dặm
đến bể nước để tẩy trần tay chân.
Bàn về những “lá phổi” ngày nay, đa phần các gia chủ đều muốn
đưa một phần không gian tự nhiên như vậy vào nhà nhưng không phải bất kỳ căn hộ
nào cũng có kích thước lớn, chính vì vậy những khoảng sân trong từ nhỏ đến vừa
phải như thông tầng luôn luôn là sự lựa chọn tốt nhất. Đặc biệt đối với các cao
ốc hay văn phòng máy lạnh, thì những góc sân nho nhỏ đầy nắng với kính cường
lực bọc xung quanh, có thể khiến không gian làm việc thêm phần thoải mái và dễ
chịu.
Những sân trong hiện đại chủ yếu sử dụng bố cục bất đối xứng,
đặc biệt bố trí cây xanh tương đối đơn giản nhưng không hề đơn điệu. Đôi khi
trong sân chỉ cần một hồ nước hay cây lớn làm điểm nhấn, phần nền còn lại chỉ
phủ vật liệu hoặc thảm thực vật tầm thấp. Vật liệu lát sân cũng khá đa dạng và
phong phú, tuỳ sở thích mà gia chủ có thể lựa chọn những vật liệu sao cho bật
lên vẻ hiện đại và cá tính cho khoảng sân của mình.
Ở một số công trình các khoảng sân trong có thể lớn hơn nhưng xu
hướng đơn giản hoá vẫn luôn đi đầu, bên cạnh đó cũng có thể bắt gặp những cách
bố trí dày đặc và chi tiết hơn nhưng hầu hết đều theo bố cục bất đối xứng khá
tự do.
Nhắc đến sân trong không thể không nhắc đến cụm từ Patio. Nhiều
người xem chúng như cùng một nghĩa, nhưng thật ra Patio bao hàm cả sân trước,
sân sau và sân trong, là một từ gốc Tây Ban Nha cụ thể để chỉ các khu vực nghỉ
ngơi, ăn uống ngoài trời có sử dụng vật liệu lát nền thay vì để các khoảng đất
hay thảm cỏ tự nhiên. Vì vậy một sân trong dù cổ điển hay hiện đại vẫn hoàn
toàn có thể xuất hiện thêm các khu vực Patio đầy tiện dụng và xinh xắn. Với
những gia chủ có sở thích ngồi thư giãn trong khoảng không gian thiên nhiên,
thì một bộ bàn ghế ngoài trời là sẽ là sự lựa chọn tốt nhất. Tuỳ theo sở thích,
nhu cầu sử dụng và đi lại mà ta có thể đặt chúng ở trung tâm, dựa vào tường hay
yên vị tại một góc nhỏ trong vườn. Thông thường ở các sân trong cổ điển Châu Âu
sẽ không có hình thức này, nhưng một vài dãy ghế đá được sắp xếp đối xứng qua
trung tâm sân cũng có thể giúp bạn tận hưởng thiên nhiên một cách thư giãn và
thoải mái.
Đặc biệt có thể kể đến là những khoảng không gian ngay bên dưới
cầu thang. Nếu các khoảng sân trong theo phong cách hiện đại khá tinh giản và
đề cao vật liệu lát nền thì những mảnh vườn bên cầu thang lại thường rậm rạp và
nhiều khoảng “xanh” hơn. Được xem như một khu vực thông tầng đầy tiện dụng,
những mảng sân này không chỉ tô điểm cho những góc cầu thang thêm sinh động mà
còn góp phần mang thiên nhiên vào mỗi ngôi nhà.
Sân trong không những cung cấp một khoảng không gian yên bình
giữa tự nhiên ngập tràn ánh sáng và khí trời, mà còn bảo đảm sự riêng tư và an
toàn gia chủ. Ngày nay, sân trong được thiết kế và xây dựng tại khắp nơi trên
thế giới với rất nhiều biến thể khác nhau. Có thể nói, chỉ cần nhìn vào mảng
sân trong, người ta có thể nói lên được phần nào về truyền thống văn hoá đất
nước, quan niệm về mối liên hệ giữa thiên nhiên và kiến trúc, cũng như cái tôi
riêng biệt của chủ sở hữu công trình.
Nguyễn Bảo Tiên Hoàng (KT&ĐS)
Tư vấn khác
Hiện nay, công trình xây dựng có thể có những thiết bị và hệ thống kỹ thuật liên quan khác hiện đại hơn; song điện – nước vẫn là căn bản, gắn bó chặt chẽ với quy trình thiết kế, thi công các hạng mục khác và có ý nghĩa nhiều trong quá trình vận hành công trình.
Gia đình tôi có mảnh đất diện tích hơn 300m2, khá rộng nên muốn xây một
căn biệt thự vườn để tạo cảnh quan đẹp mắt và có góc thư giãn ngoài trời
thoải mái. Vườn tôi đã lên ý tưởng decor nhưng nhà thì chưa tìm ra
phương án nào hợp lý, thiết kế ra sao cho vừa vặn với như cầu sinh hoạt
của gia đình nên nhờ KTS tư vấn giúp (về diện tích xây dựng, cách phân
chia không gian).
Các không gian sinh hoạt yêu cầu như sau: gara ô tô, phòng khách, bếp
ăn, sinh hoạt chung (đọc sách, thưởng trà, xem phim), 2 phòng ngủ. Xin
chân thành cảm ơn!
Yêu nét kiến trúc truyền thống nhưng cũng say mê sự hiện đại, chủ nhân của căn hộ này đã khéo léo lồng ghép để đưa được cả 2 yếu tố trên vào nơi ở của mình.